1
دانش‌آموخته دکترا زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
آثار ادبی به‌ویژه داستان و رمان ازجمله مهم‌ترین عرصه‌ها در بازتاب مسائل اجتماعی است. با مطالعه داستان‌های دغدغه‌محور علاوه‌بر دستیابی به سیمایی از جامعه و مسائل آن، می‌توان با تکیه بر مطالعات جامعه‌شناختی گام‌های مؤثری در اصلاح معضلات اجتماعی برداشت. شخصیت یکی از مهم‌ترین عناصر داستانی است که پردازش دقیق و هنرمندانه آن می‌تواند بیانگر اهداف و دغدغه‌های نویسندگان باشد. بسیاری از درون‌مایه‌ها و شخصیت‌های داستانی را می‌توان با توجه به نظریه‌های جامعه‌شناختی تحلیل کرد و تصویری نزدیک به واقعیت را از شخصیت‌های داستانی ترسیم کرد. در مقاله حاضر شخصیت اصلی رمان روز دیگر شورا برمبنای نظریه جامعه‌شناسانه اروینگ گافمن تجزیه و تحلیل شده است. طبق نظریه استعاره نمایشی اروینگ گافمن هر انسانی در صحنه زندگی‌اش بنابر مقتضیات اجتماعی، نقش‌های متعددی اجرا می‌کند و به چهره نقاب می‌زند. گافمن معتقد است افراد تلاش می‌کنند تا نقص‌ها و عیب‌هایشان را پنهان کرده و تصویری مطلوب از خود ارائه دهند. پژوهش حاضر در صدد است تا نشان دهد چه زمینه‌هایی باعث شدند تا شورا به اجرای نقش روی بیاورد و در مدیریت رابطه جدیدی که با آن مواجه شده است، از چه راهکارهاییاستفاده می‌کند؟.در مقاله حاضر از روش ادغام مصداق‌های مستخرج از داستان و رویکرد تحلیلی تفسیری استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که سه عامل فقدان عاطفه در رابطه زناشویی، تأثیرات خانواده شوهر و روزمرگی زمینه‌ساز گرایش شورا به ایجاد رابطه‌ای خارج از عرفاست. شورا برای اجرای نقش‌ها و مدیریت رابطه جدید از راهکارهایی نظیر نقاب‌زدن، انزوا، پنهان‌کاری و دروغ استفاده می‌کند. هرچند پایان رابطه برای شورا ناخوشایند است ولی او در اجرای نقش‌هایش موفق عمل می‌کند.
شاهمیری، آزاده (1386)، «درباره اروینگ گافمن: نمایش خود در زندگی روزمره» روزنامه اعتماد ش145914.
عزیززاده، گیتی (1387)، زن و هویت‌یابی در ایران امروز، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
قاسم‌زاده، سیدعلی و سالارکیا، مژده(1395)، «بازخوانی روان‌شناختی ـ جامعه‌شناختی بخش پهلوانی شاهنامه برمبنای نظریۀ داغ ننگ گافمن»، کاوش‌نامه، سال 17، ش 32.
کمالی، افسانه و محسن گودرزی و زینب حاجتی. (1388)، «بازنمایی تجربه زنان از جهان اجتماعی در رمان: تحلیل جامعه‌شناختی پنج رمان پرفروش دهه 1375 تا 1385»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، دورۀ 7،ش3.
گافمن، اروینگ (1386)، داغ ننگ چاره‌اندیشی برای هویت ضایع شده، ترجمه مسعود کیانپور، چ اول، تهران، مرکز.
گافمن، اروینگ (1396)،نمود خود در زندگی روزمره، ترجمه مسعود کیانپور، چ چهارم، تهران، مرکز.
میرصادقی، جمال (1376)، ادبیات داستانی (قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان)، چ سوم، تهران، علم.
میرصادقی، جمال (1376)، عناصر داستان، چ سوم، تهران، سخن.
وفی، فریبا (1398)، روزِ دیگر شورا، تهران، مرکز.
یونسی، ابراهیم (1365)، هنر داستان‌نویسی، تهران، سهروردی.
شاهمیری، آزاده (1386)، «درباره اروینگ گافمن: نمایش خود در زندگی روزمره» روزنامه اعتماد ش145914.
عزیززاده، گیتی (1387)، زن و هویت‌یابی در ایران امروز، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
قاسم‌زاده، سیدعلی و سالارکیا، مژده(1395)، «بازخوانی روان‌شناختی ـ جامعه‌شناختی بخش پهلوانی شاهنامه برمبنای نظریۀ داغ ننگ گافمن»، کاوش‌نامه، سال 17، ش 32.
کمالی، افسانه و محسن گودرزی و زینب حاجتی. (1388)، «بازنمایی تجربه زنان از جهان اجتماعی در رمان: تحلیل جامعه‌شناختی پنج رمان پرفروش دهه 1375 تا 1385»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، دورۀ 7،ش3.
گافمن، اروینگ (1386)، داغ ننگ چاره‌اندیشی برای هویت ضایع شده، ترجمه مسعود کیانپور، چ اول، تهران، مرکز.
گافمن، اروینگ (1396)،نمود خود در زندگی روزمره، ترجمه مسعود کیانپور، چ چهارم، تهران، مرکز.
میرصادقی، جمال (1376)، ادبیات داستانی (قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان)، چ سوم، تهران، علم.
میرصادقی، جمال (1376)، عناصر داستان، چ سوم، تهران، سخن.
وفی، فریبا (1398)، روزِ دیگر شورا، تهران، مرکز.
یونسی، ابراهیم (1365)، هنر داستان‌نویسی، تهران، سهروردی.
)