تحلیل «مرگ اجتماعی» در اشعار نیما یوشیج

عصر حاضر را عصر اضطراب و فشار روانی و بیماری تمدن جدید خوانده­اند که از احساس عجز و ناتوانی انسان در مقابل تهاجم ناهنجاری­های اجتماعی پدید می­آیند و آرامش فردی و گرایش جمعی را چنان به مخاطره می­اندازند که انسان نه تنها احساس رسالت سیاسی و اجتماعی نمی­نماید، بلکه از تداوم زندگی فردی نیز دست می­کشد و مرگ را سزاوارتر از آن می­یابد. پژوهشگران مرگ را به اضطراری، طبیعی و ارادی تقسیم کرده­اند. از میان آن‌ها مرگ اضطراری دارای معنای حقیقی و دو دیگر دارای معنای مجازی­اند. در این مقاله تبیین شده که مرگ اجتماعی یا مرگ به مفهوم اجتماعی را می­توان به انواع مرگ افزود و از دیدگاه جامعه شناختی به تحلیل آن پرداخت. نیما بر اساس رسالت و تعهدی که برای خود قائل است نگاهش را از رمانتیسم به رئالیسم، به ویژه رئالیسم اجتماعی می­دوزد و به طرح ناهنجاری­ها و بیماری­های اجتماعی می­پردازد و از میان آن‌ها بیش از همه بر فقر، رنج، ذلت و خواری تأکید می­ورزد. از دیدگاه نیما این پدیده­ها اسباب ناآگاهی و ناتوانی انسان را فراهم ساخته و موجب ایستایی­اش می­گردند و این ایستایی برابر با مرگ و در مواردی مرگ سزاوارتر از آن است. فقر و رنج مورد نظر نیما غالباً ساخته انسان‌ها و در شمار شرور اخلاقی­اند و اگرچه از جهل و ناآگاهی، جنگ، بی­هدفی، بی­دردی، نفاق و نظایر آن‌ها مایه­ور می­گردند، ولی مردم می­توانند با تحصیل دانایی و توانایی بر آن‌ها فائق آیند و در جهت­گیری مناسبات اجتماعی و تصمیمات سیاسی به سمت انسانیت، مؤثر واقع شوند.