هویت اجتماعی در تقاطع مهاجرت (بررسی هویت هایبریدی، بینابین و گسست در رمان گسل اثر ساسان قهرمان و مای نیم ایز لیلا اثر بیتا ملکوتی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

با درک اهمیت و جایگاه «هویت» در مناسبات اجتماعی و تعاملات گروهی و با توجه به موقعیت بین رشته­ای این مفهوم، این پژوهش درصدد است تا جایگاه موضوع و مفهوم هویت سوژۀ مهاجر را در دو اثر گسل، از ساسان قهرمان و مای نیم ایز لیلا، از بیتا ملکوتی، بررسی کند. آثاری که بر توصیف شرایط و چالش­های فردی و اجتماعی مهاجران متمرکز بوده­ و اشتراکات و افتراقات شرایط خاص آنان را با انتخاب، تنظیم و تفکیک صورت بیان ادبی، سبک زندگی، مواضع اشخاص، رویدادهای خطی و یا درهم‌آمیختۀ زندگی بیان کرده­اند. هدف از خوانش هویت­محور این آثار، مطالعه و شناسایی ظرفیت­ها و رویکردهای رمان مهاجرت در پرورش و بازنمایی عناصر بنیادین زیستی انسان و به ویژه، کمک به رفع تنگناهای فرهنگی و هویتی ایرانیان برون‌مرز است. از این رو، با استفاده از روش تحقیق کیفی و تاریخی استنادی، با بررسی ویژگی‌ها و شاخصه‌های هویتی و خودشناسی مهاجران به تبیین و واکاوی هویت­های چندگانۀ مهاجر از قبیل هویت هایبریدی، هویت بینابین و گسست هویتی مهاجر می­پردازد و پیچیدگی‌های پدیدۀ مهاجرت و ارتباط آن را با دگرگونی‌ها و عوامل مشترک جابجایی‌های برون‌مرزی با اشاره به واقعیت­های جامعه و ارتباط آن با جایگاه مهاجران بررسی می­کند.

کلیدواژه‌ها


  • بابک معین، مرتضی (1394). معنا به مثابۀ تجربه زیسته: گذر از نشانه­شناسی کلاسیک به نشانه شناسی با دورنمای پدیدارشناختی. نظریه­ها و نقدهای ادبی ـ هنری7. تهران: سخن.
  • برگر، پیتر (1375). «غیر دینی شدن منشأ کثرت گرایی است». ترجمۀ لیلی مصطفوی کاشانی. مجلۀ نامۀ فرهنگ. زمستان. شمارۀ 24: 64 ـ 73.
  • بروجردی، مهرزاد (1389). تراشیدم، پرستیدم، شکستم (گفتارهایی در سیاست و هویت ایرانی). تهران: نگاه معاصر.
  • تندروصالح، شاهرخ (1382). «درنگی بر زبان ادبی نویسندگان مهاجر».آزما. شمارۀ ۲۵. تیر: صص9 12.
  • زرلکی، شهلا (1389).خلسۀ خاطرات. تهران: نیلوفر.
  • شایگان داریوش (1396). افسون زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار. ترجمۀ فاطمه ولیانی. تهران: فرزان روز.
  • شعبانی، رضا (1390). مبانی تاریخ اجتماعی ایران. تهران: قومس.
  • قهرمان، ساسان (1374). گسل. تورنتو: افرا.
  • لوتمان، یوری (1390). «دربارۀ سپهر نشانه­ای». ترجمۀ فرناز کاکه‌خانی. در نشانه‌شناسی فرهنگی. به کوشش فرزان سجودی: تهران: علم: 221 - 257.
  • ملکوتی، بیتا. (2012). مای نیم ایز لیلا (My Name is Leila). پاریس: ناکجا.
  • نجومیان، امیرعلی (1390). ««تجربۀ مهاجرت و پارادوکس همانندی و تفاوت در نشانه‌شناسی فرهنگ(ی)». مجموعه مقالات نقدهای ادبی ـ هنری به کوشش امیرعلی نجومیان. تهران: سخن: 119 - 131.
  • نجومیان، امیرعلی (1391). «بسط مهاجرت و تخیل کودکی: خوانشی از فیلم بالهای اشتیاق». مهاجرت در ادبیات و هنر، به کوشش شیده احمدزاده، تهران: سخن: 135-153.
  • نجومیان، امیرعلی (1395). «سبک زندگی ترجمۀ شده: تحلیلی نشانه ـ پدیدارشناختی از مترجم دردها اثر جومپا لاهیری». نقد و نظریه ادبی. سال اول. دوره اول. بهار و تابستان. شمارۀ پیاپی1: 9 - 22.
  • هال، استوارت و دیگران (1392). دربارۀ مطالعات فرهنگی. ترجمۀ جمال محمدی. تهران: چشمه.
  • یورگنسن، ماریانه (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نی.

- Bhabha, H. K. (1990). Nation and Narration. London: Routledge [In French].

- Bhabha, H. K (2004). The Location of Culture. London and New York: Routledge.

- Hall, Stuart (2003). “Cultural Identity and Diaspora.” In Theorizing Diaspora, eds. Jana Evans Braziel, and Anita Mannur. Oxford: Blackwell.

- Luckhurst, Roger. (2008). The Trauma Question. London: Routledge.