بررسی مفهوم اضطراب معرفتی به‌عنوان اصل بنیادین زندگی اجتماعی در جهان مدرن با تمرکز بر رمان نوجوان «یک جعبه پیتزا برای ذوزنقة کباب‌شده» اثر جمشید خانیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زیان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

یک اثر ادبی موفق در ردة سنی کودک و نوجوان در کنار سرگرم‌کنندگی و ایجاد التذاذ ادبی، به جنبه‌های آموزشی نیز توجه دارد. ویژگی‌ای که باعث پدیدآمدن زمینه‌های رشد و تعالی و درنهایت آمادگی آنان برای ورود به زندگی اجتماعی می‌شود. ازجمله موضوعات آموزشی مهم برای آمادگی کودکان و نوجوانان در مسیر ورود به زندگی اجتماعی، موضوع ممکن‌الخطا بودن انسان و به تبع آن رواداری در برابر سایر اندیشه‌ها و دیدگاه‌ها است. رمان یک جعبه پیتزا برای ذوزنقة کباب‌شده اثر جمشید خانیان یکی از آثار قابل‌توجهی است که طی آن مسئلة معرفت و موضوع تفاوت‌های فردی در فرایند آگاهی مورد توجه بوده است. این رمان سرگذشت اقامت کوتاه‌مدت خانواده‌ای کوچک در آپارتمانی مملو از اتفاقات عجیب را روایت می‌کند. اتفاقاتی که طرح فرضیه‌های مختلف درباب چرایی آن‌ها و البته بطلان مکرر این فرضیه‌ها، در پایان خواننده را به این حقیقت می‌رساند که اتکای صرف به ابزارهایی همچون عقل و تجربه نمی‌تواند ما را در تشریح چرایی مسائل یاری کند. در این پژوهش تلاش شده است تا با روش توصیفی - تحلیلی فرایند طرح مفهوم ممکن‌الخطا بودن انسان به‌عنوان یکی از اصول بنیادین زندگی اجتماعی در دوران مدرن، در رمان یادشده بررسی شود. برای نیل به مقصود، مفهوم «اضطراب معرفتی» به‌عنوان یکی از بنیان‌های فکری اندیشة مدرن، مبنای نظری پژوهش واقع شده است. نتایج نشان می‌دهد خانیان ازطریق طرح موضوعاتی همچون خطاپذیر بودن انسان در ادراکات فردی و پیامد ناگزیر آن یعنی آمادگی برای بازبینی و بازسازی مکرر اعتقادات و باورها، موضوع اضطراب معرفتی را در رمان خود مورد توجه قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


- آلن، گراهام (1397). بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
- ابراهیم‌زاده، عیسی (1392). فلسفة تربیت، تهران: دانشگاه پیام نور.
- احمدوند، محمدعلی (1391). روان‌شناسی کودک و نوجوان، تهران: دانشگاه پیام نور.
- پازوکی، بهمن (1400). درآمدی بر پدیدارشناسی هوسرل، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
- پاینده، حسین (1397). نظریه و نقد ادبی درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای، تهران: سمت.
- پولادی، کمال (1387). بنیادهای ادبیات کودک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- تیلیش، پل (1384). شجاعت بودن، ترجمة مراد فرهادپور، تهران: علمی و فرهنگی.
- حسن‌زاده نیری، محمدحسن و آزاده اسلامی (1394). «هستی‌شناسی پسامدرن در داستان‌ "من دانای کل هستم" براساس نظریة برایان مک‌هیل»، ادبیات پارسی معاصر، سال 5، شمارة 4، صص 42-25.
- خسرونژاد، مرتضی (1382). «ویژگی‌ها و مسایل ادبیات کودک»، مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورة 20، شماره 1، صص 135-122.
- خانیان، جمشید (1399). یک جعبه پیتزا برای ذوزنقة کباب‌شده، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- دانش شهرکی، محمدرضا (1399). «اضطراب معرفتی به‌مثابه اصل بنیادین زندگی اجتماعی»، دانش‌نامه‌های حقوقی، شمارة 9، صص 108-74.
- دوباتن،‌ آلن (1398). اضطراب منزلت،‌ ترجمة شقایق نظرزاده، تهران:‌ فرمهر.
- ضیمران، محمد (1393). اندیشه‌های فلسفی در پایان هزارة دوم، تهران: هرمس.
- کیرکگارد، سورن (1388). ترس‌ و لرز، ترجمة عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
- گرجی، مصطفی (1388). «انواع ادبی و اضطراب‌های بشری با توجه به آراء پل تیلیش»، فصلنامة نقد ادبی، دورة 2، شمارة 6، صص 198-185.
- مایزر، چت (1383). آموزش تفکر انتقادی، ترجمة خدایار ابیلی، تهران: انتشارات سمت.
- مرادی، ایوب (1400). «عنصر غالب معرفت‌شناسانه در رمان نوجوان گفتگوی جادوگر بزرگ با ملکة جزیرة رنگ‌ها نوشتة جمشید خانیان»، نقد ادبی، سال 14ف شمارة 55، صص 100-69.
- مک‌هیل، برایان (1395). داستان پسامدرنیستی، ترجمة علی معصومی، تهران: ققنوس.
- یاکوبسن، رومن (1388). «وجه غالب»، ترجمة بهروز محمودی بختیاری، مجموعه‌ مقالات ساخت‌گرایی، پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، صص 118-109.
- یالوم، اروین (1397). روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمة سپیده حبیب، تهران: نشر نی.
- Kierkegard, Soren (1941). Concluding Unscientific Postscript, Trans: David F. Swenson and Walter Lowrie, Princeton: Princeton University Press.